Miesięcznik "Menażeria"

Frederic Pajak jest francuskim pisarzem i rysownikiem, a także redaktorem naczelnym pisma „Le Cahier dessiné”, skupiającego pisarzy i grafików. Jego książkę „Smutek miłości” trudno przyporządkować gatunkowo. Nie jest komiksem, choć zawiera dużo rysunków, nie jest powieścią, bo zbyt wiele opowiedziano w niej obrazem. Nie jest też, choć już w tytule nawiązuje do tego twórcy, biografią Apollinaire’a ani autobiografią jej autora, chociaż przytacza fakty z jego życia. Można powiedzieć, że jest wszystkimi wymienionymi gatunkami po trochu, co nie osłabia jej spójności, gdyż Pajak bardzo płynnie pomiędzy nimi krąży, zmieniając narrację, przechodząc biegle i elegancko od słowa do obrazu.

„Smutek miłości” opowiada o goryczy przesączającej intensywne uczucie, o zatrutej słodyczy tkwiącej w miłości, bo „człowiek, na którego spada pewnego dnia smutek miłości, myśli, że jego życie na zawsze uległo zagładzie. Ale naprawdę jest inaczej: smutek miłości unicestwia go, dlatego, że jego życie już wcześniej zostało całkowicie spustoszone. Żył w prostracji, zupełnie o tym nie wiedząc, pokochał więc jak najbardziej radośnie, oddając się miłości bez reszty. Niestety wszystko się kiedyś kończy. (...) Smutek miłości to nadmiernie silne uczucie, być może równie bolesne jak żałoba po bliskiej osobie” (s. 46-47).

Narrator książki Pajaka zna ten stan z osobistych doświadczeń, toteż dzieli się częścią własnej historii, wplatając ją w kontekst kulturowych odniesień. O owym smutku przesączającym miłość wiele wiedział, a także pisał uwielbiany przez Pajaka Apollinaire. Autor jest zafascynowany postacią i dziełem tego poety, poświęca mu aż siedem rozdziałów w swojej książce. Opowiada historię jego życia. Jawi mu się Apollinaire w wielu odsłonach: jako uwodziciel, nieszczęsny, odtrącany adorator, anarchista i żarliwy patriota. Jego postać wyłania się z listów pisanych do frywolnej Lou i cnotliwej Madeleine.

Inne przywoływane przez Pajaka postaci, owładnięte melancholią miłości, to pary: Katarzyna II i książę Potiomkin, uwodziciele Giacomo Casanova i tajemnicza Henrietta, a także malarze: Francis Picabia i Piet Mondrian. Pajak odwołuje się do wierszy i innych utworów autorów zgłębiających temat. Kogo tu nie ma w cytatach i napomnieniach: Emily Dickinson, Witold Gombrowicz, Louis Aragon, Franz Kafka, Fiodor Dostojewski i wielu innych. Ten gąszcz przywołań służy wzmocnieniu rozważań. Przytaczani artyści brani są na świadków i adwokatów owego ościenia melancholii tkwiącego w miłości.

Bohaterem opowieści Pajaka, równie ważnym jak postaci ludzkie, traktowane tu z najwyższą czułością, jest Paryż, „miasto rozrywek i przyjemności, w którym cztery piąte mieszkańców umiera ze smutku”. Autor rejestruje aurę jego ulic, zaułków i placów, oddając specyficzny klimat miasta.

Warto dodać, że polskie wydanie „Smutku miłości” zostało starannie edytorsko dopracowane, począwszy od jakości oprawy, rodzaju użytego papieru, po jakość druku i ilustracji, a to podbija przyjemność obcowania z książką.

Frederic Pajak, „Smutek miłości”,

przeł. A. Kozak,

Warszawa 2003