Miesięcznik "Menażeria"

Co dwa parzyste lata Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu zaprasza do Grodu Kopernika zespoły z całego świata na Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT. W latach 1991-2010 KONTAKT odbywał się rokrocznie, jednak w drugiej dekadzie XXI wieku organizatorzy zmuszeni coraz większym niedofinansowaniem kultury, zdecydowali aby organizować festiwal naprzemiennie z krajowym Festiwalem Debiutantów „Pierwszy Kontakt”. W tym roku w dniach 19-25 maja KONTAKT wraca do swej idei przewodniej pochodzącej z pierwszych edycji, organizowanych jeszcze przez Krystynę Meissner. Łączenie dwóch brzegów polskich granic zaprezentowane zostanie jednakże nie tylko w konwencji teatralnej, jak to miało miejsce w ubiegłym wieku, ale w zmasowanej, nowoczesnej skali wyjdzie również na miasto!

Jak zapowiada dyrektor artystyczny Teatru im. Wilama Horzycy Paweł Paszta: tegoroczna edycja spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy historie przedstawiane przez teatry naszych najbliższych wschodnich sąsiadów nie pełnią obecnie ważniejszej roli w globalnej historii, niż te bardziej bliskie nam mentalnie – sceny kultury zachodniej? Hasło „Od Wschodu do Zachodu” można rozumieć geograficznie, ale także jako odejście od tradycji do nowoczesności – wyjaśnia Paweł Paszta. – W programie znalazło się wiele klasycznych tekstów, które zostaną pokazane w bardzo nowoczesny sposób. "Kontakt" przez lata odkrywał przed polską publicznością twórców z całego świata, liczymy, że tak pozostanie.

Stąd zaproszenie na 24. KONTAKT aż 5 zespołów teatralnych zza północnowschodniej granicy (3 z Rosji i po jednym z Litwy oraz Łotwy), oraz dwóch teatrów z Niemiec, jednego z Belgii oraz jednego spektaklu ze Szwajcarii. Polski punkt widzenia na współczesne problemy zaprezentuje w konkursie doskonale znany w Toruniu Marcin Wierzchowski z zespołem Teatru Ludowego w Krakowie, a poza nim gospodarze festiwalu. To, na co w programie KONTAKTU potencjalny widz w tym roku zwróci zapewne uwagę, to mniejsza niż dotychczas liczba przedstawień prezentowanych tylko w czterech miejscach: na obu scenach TWH, w CKK Jordanki i w hali Arena Toruń. Jednak, gdy zerkniemy na nową stronę festiwalu, to wizyta ta potrwa dłużej niż chwilę!
 

19 maja. Gaga i Litwa

Po raz pierwszy KONTAKTU nie otworzy konkursowe przedstawienie, lecz projekt techniki ruchu Gaga „Wielkie niebo. Od Wschodu do Zachodu” – nawiązujący do idei przewodniej festiwalu. Zaprezentują go toruńscy aktorzy pod kierunkiem Natalii Iwaniec, jedynej w Polsce licencjonowanej nauczycielki Gaga (techniki stworzonej przez Ohada Naharina z Batsheva Dance Company w Izraelu). Ruch obecny będzie zresztą podczas całego festiwalu, a widzowie od lat 16 mają możliwość uczestniczyć m.in. w otwartej lekcji Gaga People https://festiwal.teatr.torun.pl/laboratorium-kontaktu/gaga-people/. Ruch na festiwalu będzie pełnił rolę komentatora aktualnego życia współczesnego człowieka, ruchu nie ma jednak bez obrazu i to on właśnie będzie bohaterem pierwszego konkursowego przedstawienia KONTAKTU. To „Lokis” Anki Herbut w reżyserii Łukasza Twarkowskiego, uznanego za najlepszego reżysera ubiegłego roku na Litwie. Jego spektakl zrealizowany w Litewskim Narodowym Teatrze Dramatycznym w Wilnie balansuje na granicy teatru i kina, eksploruje prawdy, znaczenia i zdarzenia właśnie poprzez obraz. Warto również zwrócić uwagę na odtwórczynię głównej roli w spektaklu Twarkowskiego – Airidę Gintautaitė, uznaną w 2017 roku za najlepszą litewską aktorkę. Spektakl prezentowany w CKK Jordanki to propozycja zdecydowanie dla widzów dorosłych.

 

20 maja. Od Bazylei po Berlin

Drugiego dnia festiwalu zobaczymy produkcje teatrów niemieckojęzycznych. Najpierw w Hali Arena zaprezentowany zostanie spektakl szwajcarskiego Theater Basel „Leonce i Lena”, na podstawie sztuki Georga Büchnera, pisanej w 1836 roku równolegle ze słynnym dramatem „Woyzeck”. Spektakl (dla widzów od lat 14), reżyseruje Thom Luz – młody szwajcarski reżyser, aktor i muzyk, nazywany następcą Christopha Marthalera. Przedstawienie zaczyna się jak klasyczna komedia z popularnym motywem pomylonej tożsamości, a kończy dziwnie niespełnionym snem o sensie i bezsensie życia. Luz w swej realizacji bierze dziwaczną, dekadencką scenę końcową oryginału za punkt wyjścia dla swego nowatorskiego spektaklu teatru muzycznego i podąża własną drogą po zapomnianym, lecz zabawnym świecie Büchnera. Drugim spektaklem dla miłośników mowy Goethego będzie niemiecka i zdecydowanie lżejsza w odbiorze produkcja „Po nas choćby kosmos” z Maxim Gorki Theater w Berlinie. Jest to przedstawienie pełne humoru i dystansu do współczesności w reżyserii Sebastiana Nübling’a, będące kolejną częścią historii Sibylle Berg o antybohaterce XXI wieku, która przygotowuje się do swojej podróży międzygalaktycznej, ale przed wylotem zmuszona jest jeszcze znaleźć partnera. Ziemię na Marsa zamienia, dlatego, że na starej planecie tak silnie zagościły nacjonalizm i faszyzm, iż nowe społeczeństwo można budować tylko z dala od niej.
 

21 maja. Islandzkie śledztwo i rosyjska mieszanka

W poniedziałek na KONTAKCIE zobaczymy tylko jeden konkursowy spektakl – to „Panna bez posagu”, klasyczne dzieło Aleksandra Ostrowskiego we współczesnej realizacji Dmitrija Krimowa. Jest on jednym z rewolucjonistów współczesnego teatru rosyjskiego, który przyniósł mu estetykę niespotykaną w przeszłości. Jego osobliwa mieszanka gatunków, praca na styku stylów i kierunków, nie powinna pozostawić nikogo obojętnym. W tej rosyjskiej commedii dell’arte, główną bohaterkę opowieści można by nazwać „rosyjską Carmen”, którą zamiast romantycznych torreadorów i wyłamujących się z szeregu żołnierzy w spektaklu Krymowa osacza ściśle zhierarchizowana i okrutna „banda biznesmenów” o dziwnych imionach i nazwiskach. Tego samego dnia gospodarze KONTAKTU, Teatr im. Wilama Horzycy poza konkursem zaprezentuje swoje „eksportowe” (prezentowane wcześniej w Instytucie Teatralnym i na 58. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych) przedstawienie „Reykjavik ’74” Marty Sokołowskiej w reżyserii Katarzyny Kalwat.
 

22 maja. Polsko-rosyjskie przesłuchania

Temat niesłusznych oskarżeń będzie również silnie obecny na KONTAKCIE. Czwartego dnia festiwalu w krąg podejrzanych dwukrotnie wciągnie widownię Marcin Wierzchowski w swym spektaklu „Sekretne życie Friedmanów”. W tym przedstawieniu Teatru Ludowego w Krakowie, opartym na faktach i filmie dokumentalnym Andrew Jareckiego o skazaniu ojca i syna za molestowanie seksualne dzieci, widzowie (podobnie jak w toruńskim „Mulholland Drive”) – znajdą się w samym środku wydarzeń, które się stały jego inspiracją. Będą podążać za bohaterami i odwiedzać aż 22 zakamarki teatru. To prawie trzygodzinne przestawienie dla widzów nie tylko o mocnych nerwach, ale i nogach! Natomiast przedstawienie „Człowiek z Podolska” Teatru.coc z Moskwy jest współczesną, rosyjską wersją „Procesu” Franza Kafki, z jego klasycznym modelem sytuacji określanej z niemiecka „kafkaesk”. Jak wiadomo, jej istotą jest konflikt zniewolonej jednostki z anonimową, nadrzędną wobec niej instancją, stąd bohater sztuki Dimitrija Daniłowa (gościa KONTAKTU), jak u Kafki podejrzewany będzie o wszystko. I to tylko dlatego, że mieszka w Podolsku i … zachwyca się Amsterdamem zamiast Moskwą. Przedstawienie, stawiające zasadnicze pytanie: czy mimo wszystko kochać ojczyznę taką, jaka jest lub nie kochać jej wcale, wyreżyserował zmarły 2 kwietnia 2018 roku Michaił Ugarow, twórca i dyrektor nękanego przez władze, tułającego się po stolicy Rosji, ale sławnego Teatru.doc. Tej sceny boi się nawet Kreml, dlatego warto ich zobaczyć!
 

23 maja. Mrożek i Marusia

Kolejna wizyta w Teatrze, w piątym dniu KONTAKTU związana będzie również z przedstawieniem rosyjskim, tym razem z Kostromy nad Wołgą. Bohaterką spektaklu jest Marusia Sokolnikowa, kierownik ds. PR-u Centrum Sztuki STANTSIA, ktoś, kto zawsze był za kulisami, ale postanawia w swym performance, jako „szara pracownica biurowa” wejść na scenę i opowiedzieć o swojej pracy poprzez słowa i ruch. Odgrywa sytuacje życiowe, dzieli się doświadczeniem i zadaje pytania, które daleko wykraczają poza taniec. Całość w kostromskim Dialogue Dance wyreżyserował Aleksander Andrijaszkin. Drugą propozycją na festiwalową środę będzie pozakonkursowe, toruńskie „Tango” Sławomira Mrożka w reżyserii Piotra Ratajczaka. Recenzję przedstawienia granego w Teatrze im. Wilama Horzycy można przeczytać w 43. numerze „Menażerii” http://www.menazeria.eu/4,teatr.html?artykulID=724.
 

24 maja. Saluto romano i tragedia antyczna

„Sytuacja z wyciągniętą ręką” z HAUPTAKTION Gbr jest teatrem politycznym w najlepszym wydaniu – prosto z Monachium. To projekt na granicy teatru o historii (sztuki) skażonego gestu salutu. Gest ten, jako symbol uwieczniony w malarstwie, spopularyzowany w teatrze i przejęty przez ruchy nacjonalistyczne – stale oscyluje na granicy działań artystycznych i politycznych. HAUPTAKTION to artystyczne stowarzyszenie badawcze z Bawarii, skupione wokół producentki Hannah Saar, antropologa kultury Julian Warner’a i producenta teatralnego Olivera Zahn’a, również reżysera tego projektu. Na KONTAKCIE nie zabraknie także nawiązań do słynnych postaci klasycznych. Również 24 maja na dużej scenie TWH zobaczymy „Medeę” Eurypidesa z Ryskiego Rosyjskiego Teatru im. Michaiła Czechowa w stolicy Łotwy – Rydze. Reżyser spektaklu Vladislavs Nastavševs w dość oszczędnej scenografii prezentuje proces, w trakcie którego miłość Medei zmienia się w nienawiść a słabość i potęga są główną siłą napędową przedstawienia. W roli głównej wystąpi wybitna łotewska aktorka Guna Zariņa.
 

25 maja. Requiem dla L.

Na zakończenie KONTAKTU organizatorzy zostawili absolutny hit! Kto pamięta „vsprs” do utworu „Vespero della Bella Vergine” Claudio Monteverdiego” – widowisko teatru tańca Les ballets C de la B z Gandawy, grane na 18. KONTAKCIE w 2007 roku i reżyserowane przez duet Alain Platel i Fabrizio Cassol – ten wie, czego się spodziewać, gdyż takich przedstawień się nie zapomina! W tym roku na scenie CKK Jordanki, dwukrotnie (24 i 25 maja) będzie można posłuchać i zobaczyć spektakl „Requiem dla L.’, w którym czternastu muzyków z całego świata spotyka się wokół największego, choć nieukończonego dzieła Mozarta. W ich rekonstrukcji „Requiem” łączą swój własny styl muzyczny z takimi gatunkami jak jazz, opera i popularna muzyka afrykańska. Zaś reżyser wraz z zespołem szukają wizualnych i fizycznych środków wyrazu dla tworzenia obrazów i skojarzeń przywoływanych przez „Requiem”: od mszy żałobnej, po masowy grób, do którego zostało wrzucone ciało Mozarta. Alain Platel zdobył już kilka nagród w Toruniu (sięgając głębiej do przeszłości: na KONTAKCIE ’95 za spektakl „Bonjour Madame…” otrzymał nagrody Miasta Getyngi i Deutsches Theater w Getyndze oraz akredytowanych dziennikarzy) a w 2007 roku za „vsprs” Grand Prix. Czy w tym roku również zachwyci widzów i jury KONTAKTU? (Marius Ivaškevičius (Litwa), Thomas Irmer (Niemcy) i Dariusz Kosiński (Polska). Dowiemy się podczas ogłoszenia werdyktu w piątek 25 maja, ok. godz. 22.00.
 

Ale wkoło jest ….KONTAKT

Zaglądając na nową stronę festiwalową http://festiwal.teatr.torun.pl/, znajdziemy na niej nie tylko opisy i zdjęcia ze spektakli, informacje o spotkaniach z zespołami, ale także niespotykaną dotąd na toruńskich festiwalach ogromną ilość wydarzeń towarzyszących. To m.in. czytania dramatów rosyjskich, szereg przedpołudniowych warsztatów (w tym dramaturgiczne „Niepodlegli 18’18” prowadzone przez Jolantę Janiczak i jurora Mariusa Ivaškevičiusa), wystawy fotograficzne, projekcje spektakli w Kinie Centrum (m.in. „Cichej nocy” w reżyserii Pawła Paszty) i … codzienne śniadania festiwalowe przed budynkiem TWH! Będzie nie tylko pięknie, interesująco, mądrze… i smacznie! Do zobaczenia na 24. KONTAKCIE od wschodu do zachodu słońca.

 

Aram Stern

24. Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT
19-25 maja 2018
Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu